شمس العلوم (کتاب)«شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم» اثر نشوان بن سعید حمیری ، شاعر و لغوی قرن ششم و از اعاظم علمای شیعه زیدیه در یمن است که در موضوع لغت به زبان عربی در ۱۲ مجلد تالیف شده است. ۱ - انگیزه مؤلفنویسنده انگیزه خود از نوشتن کتاب را حفظ کلام عرب از تحریفی که بر اثر گذشت زمان حاصل می‌شود و همچنین ارشاد متعلمان و محصلین ذکر کرده است. ۲ - ساختار کتابمولف، بعد از دو مقدمه وارد متن می‌شود. مولف واژگان را بر حسب حروف الفباء به ترتیب فاء الفعل مرتب کرده و به تعداد حروف الفبا، عنوان، و ذیل هر عنوانی، ابوابی را طبق عین الفعل ذکر کرده است و هر باب را بر دو بخش اسماء و افعال و هر کدام را به مجرد و زائده (مزید) و هر واژه را ذیل باب خاص خود می‌آورد و نیز پس از ذکر واژه، بر آن شرح علمی و احکام شرعی و همچنین با مشرب زیدی خود به شرح عقائد می‌پردازد. ۳ - گزارش محتواجلد اول از مقدمه‌ای که حاوی تمهیدیه و زندگی مولف می‌باشد شروع شده است و در ادامه کلام محققین کتاب که حاوی روش تالیف، نسخ خطی کتاب، روش تحقیق محققین و در پایان ذکر رموز نسخ خطی است به چشم می‌خورد. مولف در مقدمه خود بر کتاب به انگیزه تالیف و محتوای آن از حیث موضوع پرداخته است. سپس مقدمه‌ای با عنوان مقدمه کتاب ذکر شده که به صرف افعال ثلاثی و رباعی و... و مجرد و مزید آن می‌پردازد. همچنین در ادامه بیش از ۲۸ مورد از قواعد صرف و نحو را از قبیل: حروف زائده، حروف ابدال، و در آخر مخارج حروف و مبنیات، کلام عرف را ذکر می‌کند و در آخر مصادر اوزان را ذکر می‌کند. پس در ادامه مولف به ترتیب حروف الفباء به حرف الف و یا همزه می‌پردازد که ذیل هر حرف اسماء را مقدم بر افعال و ثلاثی را مقدم بر رباعی و رباعی را مقدم بر خماسی می‌آورد. پس از آن تا مجلد یازدهم واژگان تعدادی از حروف ارائه شده است. جلد یازدهم حاوی ترجمه واژگان حرف واو و یاء است. سپس مصادر مورد نیاز در تالیف کتاب را برمی شمرد. جلد دوازدهم با مقدمه‌ای در مورد فهارس کتاب شروع شده سپس به شمردن فهرست‌های کتاب پرداخته است. ۴ - وضعیت کتابفهارس آیات ، احادیث ، اعلام، فرق، اماکن، نباتات و درختان، فلک و زمانها، منابع فقهی، ضرب المثلها و اشعار در جلد آخر کتاب آمده است. پس از آن فهرست واژگان و در آخر فهارس اعلام، اماکن و... یمن جداگانه آمده است. ۵ - منابع مقاله۱. مقدمه و متن کتاب. ۲. دایرة المعارف تشیع جلد ۱۰ ص۵۸ ۶ - منبعنرم افزار قاموس، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب لغت عرب
|